Δικαιώματα του Παιδιού: Θεωρία και Παιδαγωγική Πράξη

Απαιτούμενα τυπικά προσόντα και όροι συμμετοχής

Για την παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράμματος «Δικαιώματα του Παιδιού: Θεωρία και Παιδαγωγική Πράξη» απαιτούνται τα εξής τυπικά προσόντα και προϋποθέσεις συμμετοχής:

• Πτυχίο Ανώτατης Εκπαίδευσης από ελληνικό ή αναγνωρισμένο αλλοδαπό ίδρυμα, κατά προτίμηση στους τομείς των Παιδαγωγικών, Κοινωνικών ή Ανθρωπιστικών Επιστημών (π.χ. Παιδαγωγικά Τμήματα, Φιλολογία, Ψυχολογία, Κοινωνική Εργασία, Κοινωνιολογία, Νομική, Πολιτικές Επιστήμες).
• Καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας (επιπέδου τουλάχιστον Β2 για αλλοδαπούς συμμετέχοντες).
• Επαγγελματική ή εθελοντική εμπειρία σε εκπαιδευτικά ή παιδαγωγικά περιβάλλοντα θα θεωρηθεί επιπλέον προσόν.
• Βασικές ψηφιακές δεξιότητες, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή παρακολούθηση του προγράμματος σε περίπτωση χρήσης ψηφιακών μέσων (πλατφόρμες σύγχρονης ή ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης).
• Διαθεσιμότητα και δέσμευση συμμετοχής σε όλο το εύρος και τη διάρκεια του προγράμματος, καθώς περιλαμβάνει θεωρητικές εισηγήσεις, βιωματικά εργαστήρια και εφαρμογές στην πράξη.

Σκοπός του προγράμματος

Σκοπός του εκπαιδευτικού προγράμματος «Δικαιώματα του Παιδιού: Θεωρία και Παιδαγωγική Πράξη» είναι η ενίσχυση της παιδαγωγικής αντίληψης των εκπαιδευτικών γύρω από τη σημασία των δικαιωμάτων του παιδιού ως θεμελιώδη διάσταση της εκπαιδευτικής πράξης και της σχολικής ζωής.

Το πρόγραμμα φιλοδοξεί να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός σχολείου που προάγει τον σεβασμό, την ισότητα, τη δημοκρατία και τη συμμετοχή, ενδυναμώνοντας τους εκπαιδευτικούς ως παιδαγωγούς που αναγνωρίζουν το παιδί ως υποκείμενο δικαιωμάτων και ενεργό συμμέτοχο στη μαθησιακή διαδικασία.

Ειδικότερα, το πρόγραμμα στοχεύει:

• στην κατανόηση των δικαιωμάτων του παιδιού ως οργανικό μέρος της παιδαγωγικής σχέσης και του σχολικού πολιτισμού,
• στην αναγνώριση του ρόλου του/της εκπαιδευτικού ως φορέα στήριξης, ενδυνάμωσης και προστασίας των παιδιών,
• στην εξοικείωση με πρακτικές και μεθόδους που ενσωματώνουν τα δικαιώματα στην καθημερινή διδακτική και παιδαγωγική πράξη,
• και στην καλλιέργεια κριτικής και στοχαστικής στάσης απέναντι σε ζητήματα παιδικότητας, εξουσίας, συμμετοχής και φωνής των παιδιών μέσα στο σχολείο.

Το πρόγραμμα υιοθετεί μια παιδαγωγική οπτική που βλέπει τα δικαιώματα όχι ως εξωτερικές επιταγές, αλλά ως αναπόσπαστο στοιχείο της εκπαιδευτικής ηθικής και της σχολικής κοινότητας.

Εκπαιδευτικοί στόχοι

1. Γνωστικές δεξιότητες
Οι συμμετέχοντες/ουσες θα είναι σε θέση να:

• Αναγνωρίζουν και να κατανοούν τα βασικά θεμέλια των δικαιωμάτων του παιδιού, με βάση τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ και τις σχετικές εκπαιδευτικές πολιτικές.
• Ερμηνεύουν τα δικαιώματα του παιδιού μέσα από σύγχρονες παιδαγωγικές και ψυχοκοινωνικές προσεγγίσεις.
• Αναλύουν κριτικά εκπαιδευτικές πρακτικές υπό το πρίσμα των δικαιωμάτων, της ισότητας και της συμμετοχής των παιδιών.
• Συνδέουν θεωρητικές έννοιες με την εκπαιδευτική καθημερινότητα, εντοπίζοντας ευκαιρίες για ενσωμάτωση των δικαιωμάτων στην παιδαγωγική πράξη.

2. Ψυχοκινητικές δεξιότητες
Οι συμμετέχοντες/ουσες θα μπορούν να:

• Σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν παιδαγωγικές δραστηριότητες που προάγουν την καλλιέργεια της δημοκρατικής συμμετοχής, του σεβασμού και της ενσυναίσθησης στην τάξη.
• Εφαρμόζουν βιωματικές και συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας που ενδυναμώνουν τη φωνή των παιδιών και ενισχύουν τη συνεργασία.
• Διαχειρίζονται παιδαγωγικές καταστάσεις με σεβασμό στα δικαιώματα του παιδιού, λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετικότητα και τις ανάγκες όλων των μαθητών/τριών.

3. Συμπεριφορές (στάσεις και αξίες)
Οι συμμετέχοντες/ουσες θα ενισχύσουν:

• Την παιδαγωγική ευαισθησία απέναντι στα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών.
• Την υπευθυνότητα και τη δέσμευση για την προώθηση ενός σχολικού περιβάλλοντος που βασίζεται στον σεβασμό, τη φροντίδα και τη δικαιοσύνη.
• Την αναστοχαστική τους ικανότητα ως εκπαιδευτικοί, υιοθετώντας στάσεις που ενθαρρύνουν την αυτονομία, τη συμμετοχή και την προστασία των παιδιών στο σχολείο.
• Την κριτική προσέγγιση απέναντι σε αποκλεισμούς, στερεότυπα και αυταρχικές πρακτικές στην εκπαίδευση.

Στοιχεία επικοινωνίας

Δρ Ισαάκ Παπαδόπουλος 

Επ. Καθηγητής, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

isaakpapad@ihu.gr 

Διδάσκοντες

Δρ Ισαάκ Παπαδόπουλος 

Επ. Καθηγητής, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

isaakpapad@ihu.gr 

Δρ Ευφημία Καραμανέ 

Μέλος ΕΔΙΠ, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

karamane@ihu.gr 

Δρ Δάφνη Πέτκου, 

Αν. Καθηγήτρια, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

dafnipetk@ihu.gr 

Δρ Ελένη Τύμπα,

Επ. Καθηγήτρια, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

eltympa@ihu.gr 

Δρ Λίλα Κοσσυβάκη,

Επ. Καθηγήτρια, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

l.kossyvaki@ihu.gr 

Μαρία Ελένη Μπουρογιάννη, 

Υπ. Διδάκτωρ, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία, ΔιΠαΕ

marialena.sp.edu@gmail.com 

Δρ Αθανασία Σιαβίκη, 

Διδάκτωρ, ΤΑΦΠΠΗ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 

athsiaviki@gmail.com 

Διδακτικές ενότητες και διάρκεια αυτών

Θεματικές Ενότητες & Διάρκεια

1. Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιού: Ιστορικό, Θεσμικό και Αξιακό Πλαίσιο (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
2. Δικαιώματα του Παιδιού στο Εκπαιδευτικό Πλαίσιο: Θεσμικά και Παιδαγωγικά Ζητήματα (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
3. Δικαιώματα του Παιδιού σε Πολυγλωσσικά και Πολυπολιτισμικά Περιβάλλοντα   (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
4. Ψυχική Υγεία των Παιδιών και η Συμβολή του Σχολικού Περιβάλλοντος (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
5. Δικαίωμα στην Εκπαίδευση: Πρόσβαση, Συμμετοχή και Ποιότητα (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
6. Παιδαγωγικές και Διδακτικές Προσεγγίσεις Εκπαίδευσης για τα Δικαιώματα (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)
7. Εκπαιδευτικό Σχέδιο Δράσης και Αναστοχασμός (Διάρκεια: 4 εβδομάδες)

Αναλυτική παρουσίαση διδακτικών ενοτήτων

1. Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιού: Ιστορικό, Θεσμικό και Αξιακό Πλαίσιο - Δρ Ευφημία Καραμανέ

Η ενότητα εισάγει τις βασικές έννοιες, αρχές και αξίες που διέπουν τα δικαιώματα του παιδιού, με έμφαση στην ιστορική τους εξέλιξη και τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ. Αποτελεί τη βάση κατανόησης του πλαισίου εντός του οποίου χτίζεται η εκπαιδευτική ευαισθησία και ευθύνη.

Περιεχόμενο

• Ιστορική εξέλιξη της έννοιας των δικαιωμάτων του παιδιού
• Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989)
• Θεμελιώδεις αρχές: Μη διάκριση, συμφέρον του παιδιού, επιβίωση και ανάπτυξη, συμμετοχή
• Σύνδεση των δικαιωμάτων με τις αξίες της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Κατανόηση της ιστορικής, κοινωνικής και νομικής βάσης των παιδικών δικαιωμάτων
• Ανάλυση της ΔΣΔΠ και των εφαρμογών της στην εκπαιδευτική πράξη
• Συσχέτιση με αξίες όπως ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη

2. Δικαιώματα του Παιδιού στο Εκπαιδευτικό Πλαίσιο: Θεσμικά και Παιδαγωγικά Ζητήματα - Δρ Ισαάκ Παπαδόπουλος & Δρ Ευφημία Καραμανέ

Η ενότητα εξετάζει πώς τα δικαιώματα του παιδιού μεταφράζονται στην εκπαιδευτική καθημερινότητα, τόσο μέσα από τη νομοθεσία όσο και από τη στάση και τον ρόλο του/της εκπαιδευτικού. Αναδεικνύεται η ανάγκη ενεργού προάσπισης και ενσωμάτωσης των δικαιωμάτων στο σχολείο.

Περιεχόμενο

• Το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα
• Ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού ως υπερασπιστή/στριας των δικαιωμάτων
• Εμπόδια και δυνατότητες για την εφαρμογή των δικαιωμάτων στο σχολείο
• Συμμετοχή, φωνή και έκφραση των παιδιών

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Αναγνώριση του θεσμικού ρόλου του σχολείου και του/της εκπαιδευτικού
• Ενίσχυση συμμετοχικών πρακτικών (μαθητικά συμβούλια, συμβόλαια τάξης κ.λπ.)
• Ενδυνάμωση της φωνής των παιδιών

3. Δικαιώματα του Παιδιού σε Πολυγλωσσικά και Πολυπολιτισμικά Περιβάλλοντα - Δρ Ισαάκ Παπαδόπουλος  

Η ενότητα επικεντρώνεται στις παιδαγωγικές και κοινωνικές προκλήσεις που ανακύπτουν από τη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής όλων των παιδιών στο σχολείο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαπολιτισμική διάσταση της εκπαίδευσης, στην ανάδειξη της διαφορετικότητας ως πηγής πλούτου και στη δημιουργία σχολικών κοινοτήτων που αγκαλιάζουν την ποικιλομορφία.

Περιεχόμενο

• Παιδιά από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (προσφυγόπουλα, Ρομά, ΑμεΑ κ.ά.)
• Πολιτισμική και γλωσσική ποικιλομορφία – διαπολιτισμικές προσεγγίσεις
• Ψηφιακά δικαιώματα και ασφαλής διαδικτυακή παρουσία
• Προώθηση ίσων ευκαιριών και αποδοχής

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Σχεδιασμός παιδαγωγικών στρατηγικών ένταξης
• Ευαισθητοποίηση σε ζητήματα διαφορετικότητας και αποκλεισμού
• Ανάπτυξη δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού και ασφάλειας

4. Ψυχική Υγεία των Παιδιών και η Συμβολή του Σχολικού Περιβάλλοντος - Δρ Λίλα Κοσσυβάκη
Εδώ προσεγγίζεται η διάσταση της εξοικείωσης όλων των παιδιών με τη διαφορετικότητα, τη συμπερόληψη αλλά και την προαγωγή της ανθεκτικότητας. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά σε κατηγορίες παιδιών που είναι πιθανό να είναι πιο ευάλωτα και τη σημασία της πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης. Η ενότητα υπογραμμίζει τον ρόλο του σχολείου στην καλλιέργεια ενός περιβάλλοντος προώθησης της ψυχικής υγείας των παιδιών.
 

Περιεχόμενο

• Διαφορετικότητα και συμπερίληψη
• Παιδιά σε κίνδυνο
• Πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση
• Συνεργασία με γονείς και ειδικούς

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Κατανόηση και εφαρμογή πολιτικών παιδικής προστασίας
• Ανάπτυξη υποστηρικτικού και ασφαλούς σχολικού κλίματος
• Ολιστική προσέγγιση της παιδαγωγικής φροντίδας

5. Δικαίωμα στην Εκπαίδευση: Πρόσβαση, Συμμετοχή και Ποιότητα - Δρ Ευφημία Καραμανέ, Δρ Δάφνη Πέτκου

Η ενότητα αναδεικνύει την καθολικότητα του δικαιώματος στην εκπαίδευση και την ανάγκη για ίση πρόσβαση, ουσιαστική συμμετοχή και εκπαιδευτική ποιότητα για όλα τα παιδιά. Εξετάζονται οι κοινωνικές ανισότητες και οι τρόποι άρσης τους.

Περιεχόμενο

• Καθολικό δικαίωμα στην εκπαίδευση και καταπολέμηση σχολικής διαρροής Δρ Ευφημία Καραμανέ,
• Εμπόδια πρόσβασης και συμμετοχής
• Εκπαιδευτικές ανισότητες και τρόποι υπέρβασής τους
• Περιβαλλοντική αγωγή και δικαιώματα: από την ατομική ευθύνη στη συλλογική δράση
• Συμμετοχή παιδιών σε αποφάσεις που τα αφορούν 

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Διάγνωση παραγόντων που εμποδίζουν τη συμμετοχή
• Σχεδιασμός πολιτικών και πρακτικών ίσης πρόσβασης
• Ανάπτυξη δημοκρατικής κουλτούρας στο σχολείο

6. Παιδαγωγικές και Διδακτικές Προσεγγίσεις Εκπαίδευσης για τα Δικαιώματα - Δρ Ελένη Τύμπα, Δρ Αθανασία Σιαβίκη, Μαρία Ελένη Μπουρογιάννη

Αυτή η ενότητα επικεντρώνεται στις πρακτικές εφαρμογές της εκπαίδευσης για τα δικαιώματα. Παρουσιάζει εργαλεία και μεθόδους όπως το θέατρο, οι τέχνες και η βιωματική μάθηση, με στόχο την ενεργή εμπλοκή των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία.

Περιεχόμενο

• Βιωματική μάθηση, project-based learning
• Τέχνες (εικαστικά, μουσική, λογοτεχνία, δημιουργική γραφή) και θέατρο ως μέσο έκφρασης
• Ομαδοσυνεργατική και διαφοροποιημένη διδασκαλία
• Εκπαιδευτικό υλικό και παραδείγματα καλών πρακτικών 

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Σχεδίαση και εφαρμογή δραστηριοτήτων για τα δικαιώματα
• Ενσωμάτωση δημιουργικών μεθόδων στην τάξη
• Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και στοχασμού στους/στις μαθητές/τριες

7. Εκπαιδευτικό Σχέδιο Δράσης και Αναστοχασμός - Δρ Ισαάκ Παπαδόπουλος & Δρ Ευφημία Καραμανέ 

Η τελευταία ενότητα λειτουργεί συνθετικά, δίνοντας στους/στις εκπαιδευόμενους/ες τη δυνατότητα να σχεδιάσουν, να εφαρμόσουν και να παρουσιάσουν μια παιδαγωγική παρέμβαση βασισμένη στα δικαιώματα. Ενθαρρύνεται ο προσωπικός και επαγγελματικός αναστοχασμός.

Περιεχόμενο

• Σύνθεση γνώσεων από όλες τις ενότητες
• Σχεδιασμός και παρουσίαση διδακτικής/παιδαγωγικής παρέμβασης
• Αναστοχασμός πάνω στον ρόλο του/της εκπαιδευτικού
• Ανταλλαγή καλών πρακτικών

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Ανάπτυξη και παρουσίαση σχεδίου δράσης
• Τεκμηριωμένη εφαρμογή παιδαγωγικών πρακτικών
• Κριτική και δημιουργική σύνδεση θεωρίας με πράξη